Şiddet eğiliminin erken belirtilerini görmezden gelmeyin!

Şiddet eğilimi, hem doğuştan gelen nörobiyolojik hem de çevresel faktörlerle şekillenen karmaşık bir olgudur. Uzmanlar, çocukluk ve ergenlik döneminde görülen bazı davranışların, yetişkinlikte şiddet uygulama riskinin habercisi olduğunu ve bu işaretlerin kesinlikle göz ardı edilmemesi gerektiğini vurguluyor.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, şiddet eğilimi olan bireylerin psikolojik özelliklerini ve erken uyarı işaretlerini paylaştı.

En Güçlü Uyarı: Hayvanlara Uygulanan Şiddet

Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, yetişkinlikteki şiddet eğiliminin habercisi olarak kabul edilen davranışların başında hayvanlara eziyet etmenin geldiğini belirtiyor. Bu davranışın altında yatan nedenler şunlar olabilir:

• Empati Eksikliği: Hayvana şiddet uygulayan kişilerin beyinlerinde empatiyle ilişkili ayna nöron sisteminin daha düşük çalıştığına dair bulgular vardır. Bu kişiler, karşılarındaki canlının acısını hissedemedikleri için şiddeti meşrulaştırabilirler.

• Model Alma ve Normalleştirme: Kimi zaman çevresinde gördüğü şiddeti model alarak bu davranışı normalleştirebilir.

• Güçsüzlüğe Yönelim: Çocuk veya ergen, öfkesini veya çaresizliğini kendisinden güçsüz gördüğü bir varlığa yönelterek bir rahatlama aracı bulmaya çalışır.

Diğer Erken Uyarı İşaretleri

Çocukluk ve ergenlikte görülen, yetişkinlikte şiddet riskine işaret eden diğer davranışlar şunlardır:

• Akran Zorbalığı yapma.

• Küçük yaşta başkalarını tehdit etme.

• Kuralları sürekli hiçe sayma ve otoriteyle sıklıkla çatışma.

• Sık sık öfke patlamaları yaşama.

• Genel bir empati yetersizliği sergileme.

Erol, ebeveyn ve öğretmenlerin bu davranışları "çocuktur yapar" diyerek küçümsememesi ve pekiştirmemesi gerektiği uyarısında bulunuyor.

Şiddet Eğilimli Kişilerin Psikolojik Özellikleri

Şiddet eğilimi olan bireylerde biyolojik ve çevresel faktörler birlikte rol oynar. Beyinde dürtü kontrolü merkezi olan prefrontal korteksin yetersiz çalışması ve tehlike algısından sorumlu amigdalanın aşırı uyarılması saldırganlığı artırır.

Günlük yaşamda bu bireylerin sergileyebileceği davranışlar ve özellikler:

• Aşırı Öfke: Küçük bir eleştiride bile aşırı öfkeye kapılma ve dürtüsellik nedeniyle ani öfke patlamaları yaşama.

• Kontrol İsteği: Partnerini veya arkadaşlarını sürekli kontrol etmeye çalışma.

• Empati Yoksunluğu: Şiddet uygulayan kişi, karşısındakinin acısını görmezden gelir, davranışını rasyonelleştirir ve çoğu zaman pişmanlık duymaz. Zarar vermeyi, güçlülüğünün bir göstergesi olarak bile görebilir.

Çevredekilerin Alması Gereken Önlemler

Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, şiddet eğiliminin işaretlerini fark eden ailelerin, arkadaşların ve iş arkadaşlarının yapması gerekenleri sıraladı:

1. Görmezden Gelmeyin: İşaretleri küçümsememek ve görmezden gelmemek, şiddetin büyümesini engellemek için ilk adımdır.

2. Net Tavır ve Profesyonel Yönlendirme: Kişiyi yargılamadan, ancak davranışlarının kabul edilemez olduğunu net bir tavırla belirtmek ve mutlaka profesyonel destek (psikolog/psikiyatrist) almaya yönlendirmek gerekir.

3. Güvenliği Önceliklendirme: Çevredekiler kendi güvenliklerini öncelemeli ve şiddet riski arttığında gerekli hukuki yolları devreye sokmalıdır.

4. Toplumsal Bilinç: Toplumsal düzeyde şiddeti normalleştiren, haklı çıkaran veya görmezden gelen tavırların şiddeti beslediği unutulmamalıdır. Erken farkındalık ve toplumsal kararlılık ile şiddetin yıkıcı etkilerinden korunmak mümkündür.